Χαλοουίν και Τuffatore di Paestum

" Είστε υπέροχα τρελοί εσείς οι Ελληνες!.Είμαι στο Paestum (Ποσειδωνία) στη Σικελία, στο μουσείο, βλέπω τον Τάφο του Bουτηχτή.!Πώς μπορείτε να έχετε μέσα σε έναν τάφο, πριν 2.500 χρόνια, συμπόσιο με γιορτές και φαγοπότια; Δεν χωράει στο μυαλό μου!"...

Το μήνυμα του ιστορικού, ισπανού, φίλου μου, έφτασε την ώρα που μετακόμιζα τον μεγάλο πίνακα που απεικονίζει αυτόν ακριβώς τον βουτηχτή, τη νωπογραφία που κοσμούσε το εσωτερικό τμήμα τάφου, να βρίσκεται σε ψηλό λίθινο βατήρα και να βουτά σε μια ακαθόριστη υδάτινη επιφάνεια. Επί σειρά ετών στόλιζε το γραφείο μου, πίσω από την πλάτη μου, μετά χρόνια σε μια αποθήκη και τώρα, που είπα να τον χαρίσω, ήρθε το αναπάντεχο μήνυμα. Ισως γιατί πάντα είχα στο μυαλό μου, ότι  η κατάδυσή του, ήταν ουσιαστικά το πέρασμα σε έναν άλλο άγνωστο κόσμο πέρα από τα εγκόσμια. Κι ο τάφος του στη Σικελία, στο σύνολό του ένας αληθινός ύμνος της Ζωής: κρασί, φίλοι, τέχνη, έρωτας, γιορτή, συντροφικότητα. Ο βουτηχτής, βουτάει στο κενό, ίσως στο τίποτα..

Σήμερα είναι η νύχτα που οι Ψυχές περιπλανιούνται. Κι αυτή του Βουτηχτή της Μεγάλης Ελλάδας. Οσες ψυχές λείπουν τόσα φωτάκια πρέπει να ανάψουν στα σπίτια. Αφήστε τις να τριγυρνούν, να εισβάλλουν ενίοτε στα όνειρά μας, στο ξύπνιο μας, στα καλά και στα κακά μας. Καλά είναι εκεί όπου κι αν είναι. Σκέφτομαι, μέρα που είναι, πως ο Ψυχοπομπός Ερμής, λες και μου΄κλεισε συνομωτικά το μάτι αυτόν το μήνα, από την ώρα που επιχείρησα να τον κοιτάξω με τον μεγεθυντικό φακό. Πήρε πολλούς μαζί του, δικούς και ξένους. Κι είναι πια οι αποχαιρετισμοί, περισσότεροι από τα καλωσορίσματα. Ζωή, τη λένε κι είναι οι νόμοι της.

Σαν σήμερα, θυμάμαι τους πολεμοχαρείς Κέλτες, της Αγγλίας, της Σκωτίας, της Ιρλανδίας και της Γαλλίας πριν 3.000 χρόνια. Κάθε 31 του Οκτώβρη έβγαιναν παγανιά, ντυμένοι με δέρματα ζώων, για να φοβίσουν τα δαιμόνια, έκαναν συχνά κι ανθρωποθυσίες στον Samháin, τον θεό τους, του Θανάτου. Σαν σήμερα τελείωνε το καλοκαίρι και η σοδειά κι άρχιζε ο σκούρος και κρύος χειμώνας. Ηταν η μέρα, σύνορο των δύο κόσμων: των ζωντανών και των νεκρών πριν το νέο έτος τους, που άρχιζε την 1η Νοεμβρίου. Σαν σήμερα τα πνεύματα των νεκρών επέστρεφαν στη γη. Κι οι Κέλτες με τις προβειές τους, ήθελαν να τα διώξουν. Κι οι μάγισσες, παρέα με τους μάγους, έκαναν τα δικά τους τελετουργικά στον θεό του θανάτου...

Οταν οι Ρωμαίοι νίκησαν τους Κέλτες, η γιορτή ανακατεύτηκε κι οι ρωμαικές σπονδές στη θεά των οπωροφόρων δέντρων, έγινε κέλτικη συνήθεια.Τα μήλα της εποχής γίνονται μέρος των σπονδών. Λίγους αιώνες αργότερα, δυό Πάπες της Καθολικής Εκκλησίας, με το γνωστό πλέον κόλπο να αντικαθιστούν παγανιστικές γιορτές με χριστιανικές, μετέφεραν, εκεί γύρω στα 800μ.Χ., τη γιορτή των Αγίων Πάντων και όλων των νεκρών. Στον Μεσαίωνα και πάλι οι Πάπες και η Ιερή Εξέταση, ξεκινούν το κυνήγι των μαγισσών, που τις καίνε ζωντανές στην πυρά. 

Μετανάστες ιρλανδοί ,τον 19οαι. μεταφέρουν τη γιορτή αυτή στις ΗΠΑ και τον Καναδά, απ όπου θα εξαπλωθεί και στην υπόλοιπη ήπειρο. Και οι γιορτές Χάλοουιν σήμερα θα κυριεύσουν και πάλι το σύνολο του Δυτικού μου κόσμου.

Σταματώ. Πάω λίγα χρόνια πίσω, στην Πόλη του Μεξικού. Θυμάμαι ότι βγήκα από το ανθρωπολογικό μουσείο της πόλης, θέλοντας να κάνω εμετό. Ο θεός τους, του Θανάτου, πανταχού παρών. Τεράστιος, άσχημος που οι άγριοι Αζτέκας, άφησαν κληρονομιά στους πιο γλυκούς Μάγιας που και πάλι όμως , άσχημο τον αναπαριστούν. Κάθε γλυπτή απεικόνισή του και μια γροθιά στο στομάχι. Η ασχήμια του με ενοχλεί, όχι τι αντιπροσωπεύει. Σκηνές φρικιαστικές, μαχαίρια, τσεκούρια κι εκείνος σκληρός τιμωρός, ξεριζώνει καρδιές ζωντανών ανθρώπων. Στέκομαι για μια ανάσα έξω από το μουσείο. Ενας πλανόδιος πωλητής, απέναντι, με προσκαλεί να αγοράσω τις "καλαβερίτας" του. Μικροί ανθρώπινοι σκελετοί, σε μορφή παιδικής κούκλας, μάσκες και γλυκά σε σχήμα νεκροκεφαλής. Ολα γύρω από το θάνατο. Μα γιατί μου συμβαίνει αυτό; αναρωτιέμαι έχοντας στο μυαλό μου τις υπέροχες αναθηματικές ανάγλυφες στήλες  που σχεδόν πάντα ο νεκρός αναπαρίσταται καθιστός, λυπημένος και συνοδεύεται από κάποιο οικείο του πρόσωπο." Γιατί προέρχεσαι από την κουλτούρα της Αρμονίας" μου απάντησε μια άγνωστη φωνή μέσα μου και συνέχισε "την αρμονία την εκφράζει παντού ο πολιτισμός σου και ειδικά στη γλυπτική.."

Απέφυγα τις "καλαβερίτας" , αφού δεν σκόπευα να μελετήσω ανατομία και άρχισα να περπατώ τους δρόμους της πόλης, σκεφτόμενη απλά, ότι ο θάνατος, δεν είναι άσχημος, δεν είναι φοβερός και τρομερός, είναι το τελευταίο κομμάτι της ζωής μας ,το έσχατον. Η ώρα που το νήμα της ζωής κόβεται κι ό,τι απομένει σκορπίζεται στον αέρα, πετάει ψηλά. Κι αυτός που χάνουμε γίνεται αιώνιος, κατοικεί μέσα μας, μέχρι να κοπεί και το δικό μας νήμα. Η Μνήμη εμπεριέχει την Οδύνη αν και οι μύστες γνώριζαν καλά πως ο δρόμος της Αθανασίας περνά από την πηγή της Μνημοσύνης.

Κι αν ο Οδυσσέας για να βρει το δρόμο της Ζωής χρειάστηκε να κατέβει και να ρωτήσει τους νεκρούς του Αδη, έτσι κι εμείς, μαζί τους κατεβαίνουμε, βυθιζόμαστε, αλλά μας σπρώχνουν στο φως, ώσπου να φτάσει και η δική μας ώρα.

Μακρυγορώ και χάνω τον ειρμό.Τηλεφωνώ. Ζητάω πίσω τον Βουτηχτή, γιατί τον θεωρώ σημάδι. Πάω να αγοράσω και καραμέλες για τα μεταμφιεσμένα χαλουινάκια ισπανόπουλα που θα αρχίσουν να χτυπούν, μόλις βραδυάσει, τα κουδούνια μας ,όπως η παράδοσή τους, απαιτεί. Η δική μου ,λέει, να ανάψω το παγανιστικό (;) καντήλι μου, αντί άδειας κολοκύθας, για όλους, όσοι πρόσφατα ή και παλιά, έχουν φύγει. Κι είναι τόσοι πολλοί.

Ζητώ από τον Τuffatore di Paestum να βγει από τον βυθό του...

(Κείμενο από το βιβλίο " Οι Λεύκες, ο Λόρκα κι ο Ελύτης", εκδόσεις Ταξιδευτής 2016, σελ. 175, τίτλος " Ο Τάφος του Βουτηχτή")
Δώρα Μακρή
Μαδρίτη